Serdecznie zapraszamy wszystkich parafian i gości w czwartek 1 grudnia o godz. 19:00 do Czytelni Katolickiej na „Spotkanie ze św. Klemensem”.

Wykład pt. Św. Klemens „w jego uszach brzmiały kazania apostołów”. Czy był współpracownikiem św. Pawła z Filippi?, poprowadzą Państwo Elżbieta i Andrzej Georgowie. 

Ilekroć patrzymy na ołtarz główny w kościele parafialnym pod wezwaniem św. Klemensa I, papieża i męczennika w Ustroniu i zastanawiamy się nad życiem i działalnością patrona naszej parafii i kościoła. Umieszczone w ołtarzu figury św. Piotra i św. Pawła przypominają nam, o tym co napisali historycy wczesnego Kościoła, że w uszach św. Klemensa brzmiały kazania Apostołów. O jego życiu zaświadcza św. Ireneusz z Lyonu który napisał, że św. Klemens „widział apostołów”, „spotykał ich”, „miał jeszcze w uszach ich przepowiadanie, a przed oczyma ich tradycję”.
Historycy wczesnochrześcijańscy napisali, że św. Klemens był ochrzczony przez św. Piotra podczas jego pierwszego pobytu w Rzymie w latach 42-49. Najprawdopodobniej to św. Piotr wyświęcił św. Klemensa na prezbitera, a późniejszym czasie ustanowił go swoim następcą.
Żyjący w latach 150/160 – 240. teolog, Tertulian, w napisanym przed 207 rokiem dziele – De praescriptione haereticorum.(Preskrypcja przeciw heretykom) Praescr 32,2. napisał, że św. Klemens został wyświęcony przez św. Piotra i był jego bezpośrednim następcą. Po męczeńskiej śmierci św. Piotra św. Klemens miał bowiem zrezygnować z objęcia Stolicy Piotrowej na rzecz Liniusa.
Epifaniusz z Salaminy, urodzony około 315 roku, w Besanduk w Palestynie, zmarły w 403 roku w Salaminie na Cyprze(po łacinie: Constanti), pochodzący z żydowskiej rodziny,wczesnochrześcijański pisarz, biskup na Cyprze, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego w swoim największym dziele Panarion (Apteczka domowa) (po łacinie: Contra haereses panaria), w napisanym pomiędzy 374 a 376 rokiem dziele stwierdził, o św. Klemensie, że był on wprawdzie wyświęcony przez św. Piotra, lecz kierując się troską o zachowanie spokoju we wspólnocie, ustąpił miejsca Linusowi.(Haer 77,6 ).
O związkach św. Klemensa z św. Pawłem wiemy o wiele więcej, gdyż jak uważa część biblistów wymieniony w Liście do Filipian współpracownik św. Pawła, Klemens to właśnie św. Klemens I, Rzymski, papież i męczennik. O tym, że św. Klemens współpracował z Apostołami, a zwłaszcza św. Piotrem i św. Pawłem możemy się też dowiedzieć od samego św. Klemensa. W jego Pierwszym Liście do Koryntian wspomina on bowiem wiele faktów z życia i męczeńskiej śmierci obu Apostołów. Św. Klemens w Pierwszym Liście do Koryntian pisze: „Popatrzmy na świętych Apostołów Piotra nie raz nie dwa,ale wiele razy spotykała ciężka próba (…) odszedł do chwały( ..) również Paweł znalazł sposobność by nam wskazać, jaka jest nagroda wytrwania (…) stał się heroldem Pana na Wschodzie i na Zachodzie(…) odszedł ze świata i został przyjęty w miejscu świętym”. (Św. Klemens I Rzymski, I List do Koryntian 5,4-7).

Żyjący w latach ok. 140 – ok. 202 roku, teolog, apologeta, Ojciec i Doktor Kościoła Ireneusz,z Lyonu, w swoim składającym się z pięciu ksiąg dziele Adversus. Haereses.(Przeciw herezjom) III. 3,3; oraz żyjący w latach 185 do 253 lub 254 roku, wczesnochrześcijański myśliciel, prekursor chrześcijańskiej teologii spekulatywnej, pochodzący z Aleksandrii Orygenes, autor wielu dzieł, w swoim dziele Peri archon, De principiis. 3,6; Jo 6,36 i 6,54, a także, żyjący w latach ok. 365-339/340, Euzebiusz z Cezarei,, w swym dziele, które powstało mniej więcej w latach 303-324, – Historia Ecclesiae (Historia Kościelna),III 15; VI 25,13-14) uważali, że św. Klemens był uczniem apostołów i utożsamiali go z Klemensem, współpracownikiem św. Pawła Apostoła;
Św. Euzebiusz pisze: „Z wymienionym bowiem Kościołem Rzymskim, jako przewyższającym wszelkie inne dostojeństwo swego apostolskiego pochodzenia, zgadza się na pewno cały Kościół , to jest wszyscy wierni na całym świcie. Tak więc zakładając i organizując Kościół w Rzymie Apostołowie powierzyli w nim władze biskupią Linusowi, temu samemu, o którym wspomina Paweł w listach do Tymoteusza (2 Tm4,21). Po Linusie nastąpił Anaklet, po nim zaś jako trzeci z kolei objął biskupstwo Klemens (Flp 4,3), który jeszcze osobiście znał Apostołów” św. Euzebiusz Przeciw herezjom” 3,3, 1-3 (cytowane też w „Historii Kościoła 6.1-5 Euzebiusza) Patrz też jw. 1,27 cytowane w jw. IV;11,2 Euzebiusza).
Dalej św. Euzebiusz pisze: „Dzieje mówią, że w Rzymie, za jego (Nerona) panowania Paweł został ścięty, a Piotr przybity do krzyża. Wiadomość tę potwierdza nazwa cmentarzy rzymskich, które istnieją pod Piotra i Pawła wezwaniem.” („Historia Kościoła, II 25,5, patrz pkt 19,3 i 19,6).
„Linus zaś, o którego obecności w Rzymie z sobą razem Paweł wspomina w II Liście do Tymoteusza 2Tm 4,21) został jako pierwszy po Piotrze wyr wybrany na biskupstwo kościoła rzymskiego (…) Ale i Klemens, trzeci biskup kościoła rzymskiego, był według świadectwa Pawłowego jego pomocnikiem i broni towarzyszem. (Flp 4,3,) (…) W dalszym opowiadania toku mówić się będzie we właściwym miejscu o sukcesji apostołów, tak jak następowała z biegiem czasu”. (Historia Kościoła” III, 4,8-11).
Na temat św. Klemensa pewne jest to, że posiadał głęboką znajomość Pisma Świętego, a także tekstów żydowskich i niekanonicznych (świadczą o tym jego pisma). Dlatego sądzi się, że nawrócił się on na chrześcijaństwo z judaizmu.
Nasze zainteresowanie tematyką obecności św. Klemensa w Filippi wzrosło po uczestnictwie w latach 2021 i 2022 w Letniej Szkole Biblijnej u dominikanów w Hermanicach, po wysłuchaniu około 20. wykładów biblisty z KUL i członka Papieskiej Komisji Biblijnej ks. dr. hab. Marcina Kowalskiego poświęconych Listom św. Pawła. Po lekturze artykułu ks. Rafała Bogackiego Biblia
w terenie, w Gościu Niedzielnym nr z 14 sierpnia 2022 roku, podobnie jak uczestnicy Szkoły Dabar i wielu studyjnych pielgrzymek różnych chrześcijańskich wyznań, udaliśmy się zgłębiać tajniki słowa Bożego w historycznej Macedonii, w szczególności do Filippi i okolic. Pojechaliśmy na ten biblijny wyjazd, by studiować Pismo i topografię terenu. Ze społecznością rzymskiej kolonii w Filippi łączyły św. Pawła szczególne więzy. List do Filipian i dwa Listy do Tesaloniczan to korespondencja ze wspólnotami, które sprawiły św. Pawłowi najwięcej radości. Szacunkowa liczba wszystkich mieszkańców Filippi w czasie, kiedy miasto to odwiedzał Apostoł Narodów wynosiła od 500 do 10 000 mieszkańców. Warto również podkreślić specyfikę kulturową mieszkańców Filippi. Zachowały się bowiem inskrypcje z tego okresu, które wskazują na silne zaangażowanie kobiet w życie społeczno-religijne tego miasta (zobacz Dz.16. 13-15).
Wśród mieszkańców Filippi wyróżniamy: Macedończyków, Greków, Traków oraz ludność napływową, pośród której była też niewielka liczba Żydów, Nie potrafimy jednoznacznie określić, skąd Żydzi przybyli do Filippi, ale możemy przypuszczać, iż znaleźli się tam ze względu na kwitnący handel albo – podobnie jak Pryscylla i Akwila – szukali nowego miejsca do zamieszkania, gdyż na przełomie 49 i 50 roku cesarz Klaudiusz nakazał Żydom opuścić Rzym. Św. Łukasz tak o tym pisze w Dziejach Apostolskich w rozdziale 18.2 Znalazł tam pewnego Żyda, imieniem Akwila, rodem z Pontu, który z żoną
Pryscyllą przybył niedawno z Italii, ponieważ Klaudiusz wysiedlił* z Rzymu wszystkich Żydów. Przyszedł do nich ( Dz. 18.2). A więc, tak jak wyżej napisaliśmy w 49/50 roku, dziewiątym roku swego panowania Klaudiusz wysiedlił Żydów z Rzymu.
Naszym zdaniem św. Klemens był właśnie takim wysiedlonym na przełomie 49 i 50 roku Żydem z Rzymu.
Specyfikę kulturową mieszkańców Filippi można zrozumieć dopiero, zwiedzając ruiny starożytnego Filippi. Będąc na miejscu, można lepiej pojąc kult imperialny i to że św. Paweł głosił Ewangelię także w opozycji do kultu cezarów.

Podczas naszego kolejnego spotkania z historią chrześcijaństwa chcemy zastanowić się czy i jak doszło do spotkania św. Klemensa z św. Pawłem w Filippi, podczas wizyty Apostoła Narodów w tym mieście, w czasie jego drugiej podróży misyjnej. Św. Pawłowi podczas drugiej podróży misyjnej towarzyszyli Sylwan, przedstawiciel Kościoła w Antiochii, Tymoteusz i św. Łukasz, który opisał część tej podróży jako jej uczestnik w Dziejach Apostolskich.
Czy Św. Klemens towarzyszył św. Pawłowi w drugiej misji ewangelizacyjnej, w Filippii, a może w całej Macedonii, jest podstawowym zagadnieniem, które chcemy omówić na wykładzie.
Święty Paweł bowiem wspomina o św. Klemensie w Liście do Filipian (Flp 4,2). fragment nosi tytuł: Napomnienia szczegółowe, i ma taką treść: 4. 2.Wzywam Ewodię i wzywam Syntychę, aby były jednej myśli w Panu. 3. 3. Także proszę i ciebie, prawdziwy Syzygu, pomagaj im, bo one razem ze mną trudziły się dla Ewangelii wraz z Klemensem i pozostałymi moimi współpracownikami, których imiona są w księdze życia.
Tak więc sam św. Paweł w Liście do Filipian wspomina św. Klemensa jako jego współpracownika. List ten św. Paweł napisał, jak przyjmuje się coraz częściej, podczas uwięzienia go w Efezie w lecie 54 roku. To właśnie św. Klemens w swoim Pierwszym Liście do Koryntian wspomina, że św. Paweł był siedem razy więziony. W V. Rozdziale tego Listu bowiem, tak pisze:
V.1. Pozostawmy jednak przykłady zaczerpnięte z przeszłości, a przejdźmy do bliźniaczych nam w czasie dzielnych zawodników. Rozważmy szlachetne przykłady ludzi z naszego własnego pokolenia.
2. Z powodu zazdrości i zawiści najwięksi i najwspanialsi z nich, prawdziwe kolumny (Kościoła), zaznali wielu prześladowań i potykali się aż do śmierci.
3. Popatrzmy na świętych Apostołów: Piotra nie raz i nie dwa, ale wiele razy, spotykała ciężka próba z powodu niegodziwej zazdrości, a złożywszy w ten sposób świadectwo, odszedł do chwały, na którą sobie dobrze zasłużył.
4. Przez zazdrość i niezgodę również Paweł (znalazł sposobność, by nam) wskazać, jaka jest nagroda wytrwania.
5. Więziony siedem razy, skazywany na wygnanie, kamieniowany, stał się heroldem Pana na Wschodzie i na Zachodzie, pozyskał też za swoją wierność szlachetną sławę.
6. Uczył sprawiedliwości ziemię całą i dotarł aż do zachodnich jej granic, a złożywszy wobec przedstawicieli władz swoje świadectwo, odszedł ze świata i został przyjęty w miejscu świętym, stanowiąc (dla nas) najwspanialszy wzór wytrwania.

Dlatego też rozważając zawarty w Dziejach Apostolskich opis pobytu św. Pawła w Filippi na spotkaniu w Czytelni Katolickiej przedstawimy nasze ustalenia dotyczące tego, jak św. Klemens znalazł się w tym mieście, czy i w którym momencie św. Paweł spotkał się z św. Klemensem i kto wstawił się uwięzionym Apostołem Narodów w Filippi.
Podczas naszego spotkania pokażemy przygotowaną przez nas prezentację fotograficzną z Kawali (w starożytności portu Neapolis, do którego św. Paweł przypłynął) oraz ruin wielkiego miasta starożytności – Filippi,w Macedonii, zarówno z parku archeologicznego,muzeum archeologicznego, jak i miejsca chrztu św. Lidii. W ten sposób analiza tekstu zawartego w Dziejach Apostolskich i w Liście do Filipian będzie ułatwiona.

Opracowali: Eżbieta i Andrzej Georgowie